Beknopte geschiedenis van Hoogvliet
Hoogvliet 1500 - 1818
De periode 1500-1818 omvat de gegevens vanaf de late middeleeuwen, de gouden eeuw, de Franse tijd (1795-1813) en de periode 1811-1818 toen Hoogvliet bij de gemeente Poortugaal hoorde. Na het vertrek van de Fransen in 1813, dacht men dat alles weer terug zou gaan naar de oude situatie van voor 1795. Niets was echter minder waar, veel nieuwe wetten en regels bleven van kracht en ook de gemeentelijk indeling bij Poortugaal bleef tot 1818 bestaan. Ook waterstaatkundig bleef Hoogvliet eeuwenlang bij Poortugaal horen en behoorden alle dorpen op het westen van het eiland tot hetzelfde Waterschap. Waterschapsbeheer was in de voorbije eeuwen eigenlijk het belangrijkste wat er was. Droge voeten moest men hebben en houden anders kon er niet geleefd en gewerkt worden.
Zo rond 1500 veranderd de naam van ons dorp in de beschikbare bronnen veranderd van Odenviet in Oudenvliet. Een verbastering? Wie weet. In ieder geval is het dorp dan al meer dan twee eeuwen oud en de bedijkingen gaan nog door. Het verhaal over de herkomst van de naam Hoogvliet (Hoghevliet) omdat de vliet hoger zou zijn gelegd in 1622 is onzin. De oude vormen van de naam Hoogvliet (met name Hoghevliet) raken al veel eerder in gebruik en niet pas in de zeventiende eeuw. Misschien heeft de naamsverandering iets te maken met de Allerheiligenvoed van 1570, want kort daarna zien we ineens de nieuwe naam opduiken of heeft het misschien te maken met het verleggenvan, of een spontane verandering in de loop van, de vliet (in dit geval de Breede Vliet?) Het zal wel voor altijd onbekend blijven.
De afbeelding hieronder uit het Cartularium van het Oude en Nieuwe Gasthuis in Delft (die in ons gebied landbezit hadden) dateert van 1591. Het is een prachtige weergave van oud Hoogvliet met linksonder de haven en dorpsdijk. Het is de oudste afbeelding van Hoogvliet. Er is nog geen dorpskerk te zien want die kwam pas bijna 70 jaar later! Het gebied met de kompasroos is het gebied waar nu de lagere scholen aan de Cloese staan en het Rijkeeplein zich bevindt. De weg boven de kompasroos is de huidige Laning. De naam Hoghevliet leest u linksonder, bij de haven.
In het midden van de zeventiende eeuw maakte Hoogvliet zich kerkelijk los van Poortugaal. Eeuwenlang was men over de Hoogvlietsekerkweg (daarom heet die weg zo!) in Poortugaal ter kerke gegaan, daar werden de kinderen gedoopt, daar werd getrouwd en daar werden de Hoogvlieters begraven. In 1652 was de bevolking groot genoeg om een eigen kerk te willen en starten de voorbereidende werkzaamheden om Hoogvliet op godsdienstig vlak zelfstandig te maken, iets dat bij onze broeders in Poortugaal niet in goede aarde viel en jarenlang werd tegengewerkt. In 1655 kreeg de zelfstandige kerkelijke gemeente echter haar beslag en in 1660 beschikte men over een eigen kerkgebouw, toen nog zonder toren want die werd pas in 1806 gebouwd.
Tot 1731 was het Ambacht van Hoogvliet (en ook het toen nog zelfstandige Oud- en Nieuw Engeland) bezit van de Staten van Holland. In 1731 werd de ambachtsheerlijkheid echter verkocht aan de gemeente Schiedam. In de Franse tijd werd in 1796 het recht van bestuur aan de bevolking gegeven en werd de titel van Ambachtsheer (of Ambachtsvrouwe) een loze titel. De Franse tijd besloeg de periode 1795-1813 en bracht veel veranderingen met zich mee. Een van de belangrijkste is bijvoorbeeld de invoering van de burgerlijke stand in 1811 en het leggen van de basis voor het burgerlijk wetboek en het wetboek van strafrecht.
Het dorp groeit verder en er ontstaat een dijkdorp met lintbebouwing met slechts hier en daar een boerderij in een polder en dan nog meestal langs de dijk. Het dorp heeft een haventje dat uitmondt in het Hoogvlietse gat dat op zijn beurt uitmondt op de Oude Maas (nabij waar nu de Botlekbrug ligt), dichtbij de boerderij het Huis te Engeland. In de 'Boerenhoek', de dijk/weg naar Pernis ontstaan in die tijd prachtige boerderijen die later allemaal worden afgebroken voor de aanleg van de industrie. De tekening hierboven is een kopie van een tekening op een oorkonde uit 1789 toen de Hoogvlietse dominee Sprenger 50 jaar predikant was te Hoogvliet.